CSRD: strategische ommekeer in bedrijfsvoering?
CSRD is een stap in de richting van grotere transparantie en verantwoording op het gebied van duurzaamheid voor bedrijven. Bedrijven moeten meer open zijn over hun aanpak van duurzaamheidskwesties. Dit betekent dat ze moeten rapporteren over hun inspanningen om milieuvriendelijker te zijn, maatschappelijk verantwoord te ondernemen en goed bestuur te hebben (dit wordt vaak samengevat als ESG: Environmental, Social, Governance). Hoewel het op de lange termijn bedoeld is om een duurzamere economie te bevorderen, brengt het op korte termijn extra uitdagingen en kosten met zich mee voor bedrijven die al worstelen met de financiële nasleep van de pandemie en de inflatie.
Van crisis naar crisis
In de afgelopen jaren heeft Nederland (en de rest van de wereld) een reeks ontwrichtende gebeurtenissen meegemaakt die een forse impact hebben gehad op economieën en huishoudens. Het begon allemaal met de uitbraak van COVID-19 in 2000, die Nederland in een gezondheidscrisis stortte. De onvoorziene pandemie bracht ongekende uitdagingen met zich mee, waaronder lockdowns die bedrijven dwongen hun deuren te sluiten en vele mensen hun baan kostte. Het kabinet reageerde door aanzienlijke financiële steun te bieden om bedrijven zoveel mogelijk te ontlasten. Net toen de Nederlandse economie begon te herstellen, werd ze in 2022 getroffen door een energiecrisis, grotendeels veroorzaakt door de oorlog in Oekraïne. De energieprijzen schoten omhoog, wat resulteerde in inflatie en een verdere financiële druk op de al kwetsbare economieën en huishoudens. De oplopende kosten van levensonderhoud en bedrijfsvoering maken dat de financiële toekomst onzeker is voor veel bedrijven en gezinnen.
CSRD: impact bedrijven
Te midden van deze turbulente marktomstandigheden heeft de Europese Unie een nieuw initiatief gelanceerd: de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). Met de CSRD streeft de EU naar het creëren van een veerkrachtiger en duurzamer economisch model.
CSRD is een stap in de richting van grotere transparantie en verantwoording op het gebied van duurzaamheid voor bedrijven. Het introduceert uitgebreidere en uniforme rapportage-eisen rond milieu-, sociale en governance (ESG) kwesties. Hoewel het op de lange termijn bedoeld is om een duurzamere economie te bevorderen, brengt het op korte termijn extra uitdagingen en kosten met zich mee voor bedrijven die al worstelen met de financiële nasleep van de pandemie en de inflatie.
In deze blog zullen we de belangrijke aspecten van de CSRD verkennen, de impact ervan op bedrijven, en hoe het past in het bredere plaatje van Europese duurzaamheidswetgeving.
Wat is CSRD?
De aanleiding voor de CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) is de Europese Green Deal van 2019, waarin de Europese Commissie het plan heeft uiteengezet om van Europa het eerste klimaatneutrale continent te maken. Een belangrijk onderdeel hiervan is het stimuleren van een groene economie door zowel publiek als privaat kapitaal te richten op duurzame bedrijfsvoering.
De CSRD is een uitbreiding en vervanging van de Non-Financial Reporting Directive (NFRD). Waar de NFRD al rapportage over milieu-, sociale en bestuurskwesties (ESG) vereiste, gaat de CSRD verder door uitgebreidere en uniforme rapportage-eisen te stellen. De CSRD zal naar verwachting gelden voor ongeveer 50.000 bedrijven binnen de EU, in Nederland ongeveer 6000 bedrijven (de schattingen lopen uiteen). De CSRD is bedoeld voor een bredere groep van grote ondernemingen en beursgenoteerde MKB's in de EU die onder de NFRD nog niet hoefden te rapporteren over ESG-activiteiten.
Voor wie?
De CSRD trad op 5 januari 2023 in werking. De EU-lidstaten hebben tot begin juli 2024 de tijd om de bepalingen van de CSRD in nationale wetgeving op te nemen. Echter, de daadwerkelijke invoering verloopt gefaseerd: grote bedrijven die al onder de NFRD vielen moeten vanaf boekjaar 2024 rapporteren, alle grote ondernemingen vanaf boekjaar 2025, en beursgenoteerde MKB's vanaf boekjaar 2026.
Een bedrijf is groot als het voldoet aan minimaal twee van de drie onderstaande criteria:
· Meer dan 250 medewerkers
· Meer dan 40 miljoen euro omzet per jaar
· Meer dan 20 miljoen euro op de balans
Van grootbedrijf tot aan de “bakker op de hoek” wordt geraakt door CSRD
De afgelopen jaren waren financieel lastig door veel grote gebeurtenissen. Eerst zorgde COVID-19 voor veel problemen. Veel bedrijven moesten sluiten en mensen raakten hun baan kwijt. Overheden leenden en gaven veel geld uit om de schade te beperken. Toen kwam er een energiecrisis door de oorlog in Oekraïne. Dit maakte energie duurder en zorgde voor inflatie, waardoor alles duurder werd. Hierdoor hadden mensen minder te besteden en stegen de kosten voor bedrijven. Het Centraal Plan Bureau denkt zelfs dat in 2024 er meer armoede zal zijn deze problemen en oplopende schulden en doordat tijdelijke overheidsmaatregelen aflopen.
Heb je als bedrijf al deze hoge kostenposten overleefd, dan dient de volgende uitdaging zich alweer aan met CSRD. Deze nieuwe Europese richtlijn verplicht bedrijven tot het maken van een uitgebreidere rapportage over hun duurzaamheidsinspanningen, wat weer extra werk en kosten met zich meebrengt. Hoewel het de bedoeling heeft om duurzaamheid te bevorderen, zorgt het op korte termijn vooral voor hogere kosten en meer administratieve druk.
Rapporteren over de keten van leveranciers en afnemers
De CSRD, welke uiterlijk in de zomer van 2024 in nationale wetgeving moet worden omgezet, is vooral van toepassing op beurgenoteerde organisaties, grote bedrijven en het beursgenoteerde MKB. Hoewel de CSRD niet direct van toepassing is voor de bakker op de hoek, kan hij of zij toch indirect last krijgen van de CSRD. Als de grote bedrijven waar de bakker spullen van koopt, zoals meel of suiker, hun prijzen verhogen omdat ze meer kosten hebben door deze nieuwe regel, dan wordt het voor de bakker ook duurder om zijn brood te bakken. Ook kunnen de grote bedrijven gaan vragen of de bakker ook milieuvriendelijk werkt. Zij moeten namelijk ook rapporteren over duurzaamheid in haar keten van leveranciers en afnemers. Zo kan de CSRD, zonder dat de bakker het wil, toch voor extra kosten en werk zorgen of zelfs leiden tot het verlies aan opdrachten.
Verduurzaming neemt toe
Als interim manager werk ik al 17 jaar in de financiële sector, voornamelijk voor banken en verzekeraars. Het onderwerp “verduurzaming” of “sustainability” ben ik met name in de laatste 5 jaren steeds vaker tegengekomen, veelal geïnitieerd vanuit Europese wetgeving. Voor de introductie van de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) waren er al enkele Europese richtlijnen op het gebied van duurzaamheid en verduurzaming voor banken en verzekeraars. Hier zijn de belangrijkste:
Eerdere duurzaamheidswetgeving
Non-Financial Reporting Directive (NFRD)
Deze richtlijn verplicht grote bedrijven tot het maken van een jaarlijkse niet-financiële rapportage over het thema duurzaamheid. Hierbij ligt de focus op ESG-gerelateerde onderwerpen. ESG staat voor Environmental, Social en Governance ofwel milieuzaken, sociale- en bestuurskwesties binnen bedrijven. De NFRD is een EU-richtlijn die als doel heeft om de transparantie van niet-financiële informatie te vergroten en stakeholders te informeren over de impact van bedrijven op de samenleving en het milieu. De NFRD is van toepassing op grote bedrijven met meer dan 500 werknemers, waaronder beursgenoteerde bedrijven, banken en verzekeringsmaatschappijen.
Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR)
Deze stimuleert transparantie over duurzaamheidsrisico's in besluitvormingsprocessen bij organisaties in de financiële sector. De Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR) is een set regels van de EU die zegt dat financiële spelers en adviseurs open moeten zijn over hoe ze omgaan met duurzaamheidsrisico's bij het nemen van besluiten. Het doel hiervan is om duidelijker te maken hoe duurzaamheid een rol speelt in investeringskeuzes. Dit geldt voor veel financiële spelers en adviseurs in de EU, zoals fondsbeheerders, pensioenfondsen, verzekeraars en banken. Dankzij de SFDR kunnen beleggers beter beslissen op basis van duurzaamheid, en helpt het de EU om duurzame financiering te bevorderen.
EU Taxonomy Regulation
Deze biedt een kader voor wat als duurzaam wordt beschouwd, om groene investeringen te stimuleren en greenwashing te verminderen. De EU Taxonomy Regulation is een soort raamwerk gemaakt door de Europese Unie om duidelijk te maken wat we als 'duurzaam' kunnen zien als het gaat om zakendoen. Het idee hierachter is om meer groene investeringen aan te moedigen door duidelijk te maken wat 'groen' of 'duurzaam' echt betekent, en zo te voorkomen dat bedrijven doen alsof ze groener zijn dan ze echt zijn (dit wordt greenwashing genoemd). In deze regels zijn zes milieudoelen opgenomen en criteria bepaald waaraan zakelijke activiteiten moeten voldoen om als duurzaam te worden gezien. Dit raamwerk geldt voor financiële spelers, adviseurs en grote organisaties, zoals banken en verzekeraars, die hun werk en producten moeten aanpassen aan deze criteria. Door deze EU Taxonomy Regulation kunnen investeerders en consumenten slimmere keuzes maken en helpt het de EU om haar doel te bereiken op het gebied van duurzaam financieren en klimaatneutraliteit.
Toenemende druk op risk & compliance
De opkomst van duurzaamheidswetgeving legt een toenemende druk op de afdelingen Risk & Compliance binnen bedrijven, vooral in de financiële sector. Met de komst van CSRD ook meer buiten de financiële sector. Denk bijvoorbeeld aan horecaketens die ook aan de CSRD moeten voldoen. Hierdoor moeten deze bedrijven hun processen, managementstructuur en jaarverslagen aanpassen om te zorgen voor naleving van deze richtlijn. Tegelijkertijd biedt de CSRD een kans om een meer duurzame bedrijfsvoering in te richten en de impact van het bedrijf op samenleving en milieu beter te begrijpen en te beheersen. Dit vraagt om een proactieve houding en een goede afstemming tussen een afdeling Risk & Compliance en andere afdelingen, bijvoorbeeld Finance & Control of Inkoop, om aan de nieuwe eisen te voldoen en duurzaamheidsrisico's adequaat te beheersen.
CSRD: gevolgen voor bedrijven
In mijn lange carrière als interim manager heb ik aan veel projecten gewerkt waarbij Europese wetgeving werd geïmplementeerd bij een bank, verzekeraar, leasemaatschappij en toezichthouder. Denk hierbij aan de richtlijnen PSD2 (Payment Services Directive 2), Basel 2, Solvency 2 en EBA Loan Origination & Monitoring. Maar de CSRD zie ik als een absolute gamechanger die een forse impact gaat hebben op de economie in het algemeen en de bedrijfsvoering, waaronder risicomanagement en compliance, binnen organisaties in het bijzonder. Enkele gevolgen voor bedrijven zijn hieronder beschreven.
Forse impact op het jaarverslag en de bedrijfsvoering
Uitgebreidere rapportage-eisen
De CSRD zet stevig in op meer transparantie rondom duurzaamheid. Ondernemingen dienen meer uitgebreide en fijnmazige informatie over hun duurzaamheidsbeleid te delen. Duurzaamheidsverslaggeving wordt een verplicht item binnen managementrapportages, en positioneert duurzaamheid daarmee als een strategische pijler binnen de bedrijfsvoering. Met de intrede van de CSRD behoort het optionele karakter van duurzaamheidsverslaggeving, zoals we dat kenden onder de voormalige NFRD-regelgeving, tot het verleden.
Bredere scope
De CSRD kent een bredere scope dan haar voorganger NFRD en zal van toepassing zijn op bijna 50.000 bedrijven binnen de Europese Unie, een aanzienlijke toename ten opzichte van de ongeveer 11.600 organisaties onder de NFRD. Bovendien kunnen leveranciers en afnemers, die zelf niet aan de CSRD hoeven te voldoen, indirect worden geraakt door de CSRD.
Dubbele materialiteit
Een belangrijk onderdeel van de CSRD is het idee van "dubbele materialiteit". Dit betekent dat bedrijven moeten laten zien hoe duurzaamheidsproblemen invloed hebben op hun groei en resultaten, en ook welk effect zij hebben op verschillende duurzaamheidsonderwerpen. Dubbele materialiteit gaat om twee soorten effecten. Eerst kijkt het naar hoe milieu- en sociale ontwikkelingen het bedrijf kunnen beïnvloeden. Denk aan financiële risico's door klimaatverandering. Ten tweede bekijkt het hoe het bedrijf zelf impact heeft op de samenleving en het milieu. De dubbele materialiteit helpt bedrijven en investeerders om een compleet beeld te krijgen van het thema duurzaamheid en de risico’s en kansen die hierbij horen.
Verplichte externe controle
Verplichte assurance
De CSRD brengt een verplichte audit met zich mee, waarbij een externe controle nodig is om een basiszekerheid (of assurance) over het rapport te geven.
Makkelijker te vergelijken jaarverslagen
De CSRD zorgt ervoor dat bedrijven op dezelfde manier rapporteren over milieu, sociale zaken, en hoe ze worden bestuurd (ESG), door nieuwe Europese regels voor duurzaamheidsrapportage (ESRS) te gebruiken. Dit maakt het vergelijken van jaarverslagen door consumenten, leveranciers en afnemers eenvoudiger.
Bedrijfsstrategie- en model
Bedrijven moeten meer open zijn over hun aanpak van duurzaamheidskwesties. Dit betekent dat ze moeten rapporteren over hun inspanningen om milieuvriendelijker te zijn, maatschappelijk verantwoord te ondernemen en goed bestuur te hebben (dit wordt vaak samengevat als ESG: Environmental, Social, Governance). Het delen van deze informatie kan bedrijven ertoe aanzetten hun strategieën te heroverwegen.
Voorbeelden wijziging bedrijfsvoering
Bedrijven moeten meer open zijn over hun aanpak van duurzaamheidskwesties. Dit betekent dat ze moeten rapporteren over hun inspanningen om milieuvriendelijker te zijn, maatschappelijk verantwoord te ondernemen en goed bestuur te hebben (dit wordt vaak samengevat als ESG: Environmental, Social, Governance). Het delen van deze informatie kan bedrijven ertoe aanzetten hun strategieën te heroverwegen. Ze kunnen bijvoorbeeld ontdekken dat ze hun milieu-impact moeten verminderen om aan de nieuwe regels te voldoen, of ze kunnen besluiten om duurzamere bedrijfspraktijken te adopteren om een beter beeld naar buiten te brengen.
De CSRD verlangt van bedrijven dat ze inzicht geven in hoe ze omgaan met de effecten van hun activiteiten op duurzaamheidskwesties, en hoe ze de risico's en kansen identificeren en aanpakken die deze kwesties met zich meebrengen. Dit kan betekenen dat bedrijven hun risicomanagementprocessen moeten herzien of nieuwe kansen moeten identificeren die voortkomen uit duurzame praktijken.
Door deze veranderingen kan het bedrijfsmodel van een onderneming evolueren. Bijvoorbeeld, als een bedrijf besluit om duurzamere materialen te gebruiken, kan dit leiden tot veranderingen in inkooppraktijken, productontwerp, en zelfs in de relaties met leveranciers en klanten.
Een betere transparantie en duurzaamheidsrapportage kunnen ook bijdragen aan een betere reputatie, wat op de lange termijn voordelig kan zijn voor het bedrijf in termen van klantloyaliteit en marktpositie.
Samenvatting
De afgelopen jaren hebben bedrijven en huishoudens forse klappen te verwerken gekregen door COVID-19, de energiecrisis en de aanhoudende inflatie. In de context van deze turbulente omstandigheden heeft de Europese Unie een nieuwe richtlijn gelanceerd, de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), om bedrijven te dwingen meer openheid te geven over hun acties met betrekking tot duurzaamheid. De CSRD vraagt om extra inspanningen van bedrijven op een moment dat veel bedrijven al veel (financiële) zorgen hebben. De CSRD beoogt om duurzaamheid een belangrijk onderdeel te maken van bedrijfsplannen en zorgt voor extra werk en kosten op korte termijn. Op lange termijn helpt het bij het bouwen aan een groenere economie en een meer duurzaam en veerkrachtiger bedrijfsmodel. Voor bedrijven is het belangrijk om nu al te beginnen met de voorbereidingen om aan deze nieuwe richtlijn te voldoen om op termijn geen reputatieschade op te lopen.
Volgende blog: CSRD en Risicomanagement ISO3100
In mijn volgende blog zal ik dieper ingaan op de CSRD vanuit het perspectief van risicomanagement, in het bijzonder vanuit de Risicomanagement ISO31000 richtlijnen. Het unieke aan ISO31000 is dat het niet alleen een raamwerk biedt voor het beheersen van risico's, waaronder duurzaamheidsrisico's, maar ook het benutten van kansen benadrukt. Door deze richtlijn toe te passen, kunnen bedrijven een holistische aanpak hanteren bij de implementatie van CSRD. Ik zal uiteenzetten hoe deze richtlijnen bedrijven kunnen helpen om niet alleen aan de nieuwe rapportage-eisen te voldoen, maar ook om strategische voordelen te behalen door duurzaamheid centraal te stellen in hun bedrijfsstrategieën. Mis mijn komende blog niet voor een diepgaande verkenning van deze holistische aanpak….